Ελένη του Ευριπίδη από τα θέατρα Αγρινίου και Καλαμάτας

[koro07]

(από το θεατρικό blog Σκηνοβασίες)

Η Ελένη του Ευριπίδη γράφτηκε το 412 π.Χ και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά την ίδια εποχή, δηλαδή μόλις είχε τελειώσει η Σικελική εκστρατεία με την πανωλεθρία του αθηναϊκού στόλου. Παράλληλα την ίδια εποχή αναπτύσσεται το κίνημα των σοφιστών που είχε αρχίσει να αμφισβητεί πατροπαράδοτες αξίες και προκαλούσε με την κριτική των εκπροσώπων του κρίση στο δημοκρατικό πολίτευμα και φαινόμενα ασέβειας. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια ο Ευριπίδης με την τραγωδία του Ελένη καταδικάζει τον πόλεμο ως πρόξενο όλων των κακών. Ο Ευριπίδης προσπάθησε να τονίσει σ΄ όλα τα δράματα που ήταν εμπνευσμένα από τον τρωικό κύκλο, το παράλογο του τρωικού πολέμου που θέλει σαν πρόσχημα την Ελένη. Έτσι στο παράλογο της άποψης ότι για μια γυναίκα μπορεί να εξοντωθεί ένας λαός και ένα κράτος και να σκοτωθούν χιλιάδες Ελλήνων, ο Ευριπίδης θα απαντήσει με το παράλογο του "ειδώλου".
Η Ελένη είναι κρυμμένη στην Αίγυπτο καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου και ο καταστροφικός πόλεμος της Τροίας είχε βασιστεί σε ένα ψέμα. Η τραγωδία αρχίζει με την Ελένη ικέτιδα στο μνήμα του Πρωτέα να εξιστορεί τα δεινά της και να προσπαθεί να αποφύγει το Θεοκλύμενο που την πιέζει να τον παντρευτεί. Εκεί την συναντά ο Τεύκρος, αδελφός του Αίαντα του Τελαμώνιου, ο οποίος στο ταξίδι για την Κύπρο περνά από την Αίγυπτο για να πάρει χρησμό από τη κόρη του Πρωτέα, Θεονόη που είχε προφητικές ικανότητες. Ο Τεύκρος λοιπόν δίνει πληροφορίες στην Ελένη σχετικά με την οικογένειά της και το Μενέλαο. Της λέει μάλιστα ότι πληθαίνουν οι φήμες ότι ο άνδρας έχει πεθάνει και έτσι εξανεμίζεται και η τελευταία ελπίδα της για να επιστρέψει ζωντανή με το Μενέλαο στη Σπάρτη. Έτσι η ηρωίδα με τις Σπαρτιάτισσες γυναίκες που αποτελούν το Χορό θρηνεί για την τύχη της. Σ' αυτό το σημείο εμφανίζεται ρακένδυτος και ναυαγός ο Μενέλαος, ο οποίος διεκτραγωδεί τη συμφορά του μετά την άλωση της Τροίας.[1]

Το μοτίβο της υπόδυσης ρόλων είναι περισσότερο λεπτομερειακά επεξεργασμένο στην Ελένη του Ευριπίδη, τραγωδία που χρησιμοποιεί ως βασικό και επαναλαμβανόμενο θέμα τη διάσταση φαινομενικότητας και πραγματικότητας. Η Ελένη "σκηνοθετεί" τη βασική δολοπλοκία με τρόπο που θυμίζει την ιστορία του Ορέστη, καθώς βάζει τον Μενέλαο να αναγγείλει ο ίδιο τον θάνατο του. Σ' αυτή την περίπτωση, όμως, το συνηθισμένο πλέον τέχνασμα δεν γίνεται απλώς αφορμή για να παρεισφρήσει ο ήρωας στο παλάτι, αλλά υπομόχλιο του όλου σχεδίου της απόδρασης: γιατί ο βασιλιάς παρασύρεται να βοηθήσει, ώστε ο Μενέλαος να ταφεί με τιμές, και του εξασφαλίζει το πλοίο και τα εφόδια που χρειάζονται. Ο Ευριπίδης ήταν διαβόητος για τη συνήθειά του να παρουσιάζει ρακένδυτους ήρωες επί σκηνής, και σε ορισμένα έργα, μεταξύ των οποίων και στην Ελένη, τα θεατρικά κοστούμια γίνονται μείζονος σημασίας ζήτημα. Τα ράκη του ναυαγού Μενέλαου, κατ' αρχήν ανησυχητικό σύμβολο της απώλειας της θέσης και της εξουσίας του, αποτελούν στοιχείο που χρησιμεύει στο σχέδιο της Ελένης, καθώς ενισχύουν την αξιοπιστία του μυθεύματος ότι ο Μενέλαος είναι απλώς ένας ναύτης, ο οποίος επέζησε από τη συμφορά που βρήκε τον αρχηγό του. Ο Μενέλαος εμφανίζεται με πανοπλία αντάξια της φήμης του μόνο όταν έχει ενεργοποιηθεί το σχέδιο της απόδρασης· αλλά και την πανοπλία του είμαστε υποχρεωμένοι να την εκλάβουμε ως θεατρικό κοστούμι που έχει σχεδιαστεί πρωτίστως για να δείξει δήθεν ότι ο Μενέλαος συμμετέχει στις τελετές για τον νεκρό, και μόνο μ' αυτή την προϋπόθεση να χρησιμεύσει εντέλει στον "αληθινό" ρόλο του Μενέλαου, όταν γίνεται η μάστιγα των βαρβάρων, οι οποίοι στέκονται εμπόδιο στην πορεία του ίδιου και της Ελένης προς την ελευθερία.[2]

[1]http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE% ... %AF%CE%B1)
[2] Peter Burian, "Πως ένας μύθος γίνεται μύθος τραγωδίας", στο: P.E. Easterling (επίμ.), Οδηγός για την αρχαία ελληνική τραγωδία, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2010, σ. 297.


Τώρα στη θεατρική σκηνή
Ελένη του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Βασίλη Νικολαΐδη.

Η παράσταση κινείται ακριβώς πάνω στη διαχωριστική γραμμή κωμικού και τραγικού κρατώντας τις λεπτές ισορροπίες που το έργο απαιτεί, ενώ τονίζεται η πιραντελική διάστασή του, με το παιχνίδι μεταξύ του "είναι" και του "φαίνεσθαι". Η άχρονη όψη της παράστασης συνδυάζει πιστά αντίγραφα αρχαίων οργάνων με σύγχρονα όργανα, υποδηλώνοντας έτσι τη διαχρονικότητα της αρχαίας τραγωδίας, μιας και ο συνθέτης της παράστασης, Νίκος Ξανθούλης, έχει ασχοληθεί σε καλλιτεχνικό και ερευνητικό επίπεδο με την αναβίωση της αρχαίας ελληνικής μουσικής, αποσπώντας διεθνή αναγνώριση.

Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης
Σκηνικά-Κοστούμια: Νίκος Σαριδάκης
Μουσική–Μουσική Διδασκαλία: Νίκος Ξανθούλης
Χορογραφία: Αγγελική Στελλάτου
Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ
Βοηθός Σκηνοθέτη: Γιώργος Τσαπόγας.

Παίζουν: Πέμυ Ζούνη, Αντώνης Καφετζόπουλος, Νίκος Αρβανίτης, Αντώνης Καρυστινός, Νίκη Παλληκαράκη, Γιάννης Κοτσαρίνης, Γιώργος Τσαπόγας.

Χορός: Νίκη Παλληκαράκη, Ευγενία Μαραγκού, Σωτηρία Ρουβολή, Ηλέκτρα Καρτάνου, Κατερίνα Φωτιάδη, Εύα Κάρτσακλα, Μαρία Τζάνη, Νίκη Αναστασίου, Εύη Γιαννακοπούλου.

Για την παράσταση συνεργάζονται τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα Αγρινίου και Καλαμάτας.

Οι σταθμοί της περιοδείας:
05, 06 & 07 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΚΑΛΑΜΑΤΑ
09 & 10 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΑΓΡΙΝΙΟ
11 & 12 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΠΑΤΡΑ
15 & 16 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ – ΗΡΩΔΕΙΟ|
18 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΒΥΡΩΝΑΣ
19 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΤΡΙΠΟΛΗ
20 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΟΙΝΙΑΔΕΣ
21 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΑΡΓΟΣ
22 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΧΑΛΑΝΔΡΙ
23 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΝΙΚΑΙΑ
24 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΠΑΠΑΓΟΥ
25 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ
26 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΛΑΥΡΙΟ
27 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΡΑΦΙΝΑ
29 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΤΡΙΚΑΛΑ
30 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΛΑΡΙΣΑ
31 ΙΟΥΛΙΟΥ - ΒΟΛΟΣ

1 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΚΑΤΕΡΙΝΗ
3 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΑΜΦΙΠΟΛΗ
4 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
5 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΞΑΝΘΗ
6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΚΟΜΟΤΗΝΗ
7 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΚΑΒΑΛΑ
8 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΛΗΜΝΟΣ
10 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΜΕΣΣΗΝΗ
11 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗ
12 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΑΜΑΛΙΑΔΑ
19 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΓΙΑΝΝΕΝΑ
20 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΚΕΡΚΥΡΑ
21 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΠΡΕΒΕΖΑ
23 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΚΟΖΑΝΗ
24 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΣΥΚΕΕΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
25 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΒΕΡΟΙΑ
26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΣΕΡΡΕΣ
27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ
28 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
30 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ

1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ - ΒΕΑΚΕΙΟ
2 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ - ΒΡΙΛΗΣΙΑ
3 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ - ΓΑΛΑΤΣΙ
4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ - ΑΙΓΑΛΕΩ
6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ - ΣΠΑΡΤΗ
7 & 8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ - ΚΑΛΑΜΑΤΑ
10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ - ΜΑΡΟΥΣΙ
13 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ - Ν.ΣΜΥΡΝΗ
15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ - ΚΟΡΥΔΑΛΟΣ